Η σύγχρονη εκδοχή της «θεωρίας του ντόμινο»

Ο ιστορικός του Χάρβαρντ Νάιαλ Φέργκιουσον και ο Νουριέλ Ρουμπινί έχουν καταγγείλει στο Der Spiegel (!) ότι ειδικά η Γερμανία δεν διδάσκεται από την Ιστορία. Κολλημένοι στον φανταστικό κίνδυνο ενδεχόμενου πληθωρισμού, οι Γερμανοί σήμερα αποδίδουν περισσότερη σημασία στο 1923 (χρονιά του υπερπληθωρισμού) παρά στο 1933 (θάνατος της δημοκρατίας). Καλά θα έκαναν να θυμηθούν ότι μία ευρωπαϊκή τραπεζική κρίση δύο χρόνια πριν από το 1933 συνέβαλε καθοριστικά στην κατάρρευση της δημοκρατίας – και όχι μόνο στη δική τους χώρα, αλλά σχεδόν σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Τι συνέβη τότε; Μετά την τραπεζική κρίση ακολούθησε το «μορατόριουμ Χούβερ»: Η αποπληρωμή του πολεμικού χρέους του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και των πολεμικών αποζημιώσεων διεκόπη. Επειτα από αυτό, σχεδόν όλες οι χρεωμένες χώρες δεν τακτοποίησαν κανένα ή μόνο ένα μέρος του εξωτερικού τους χρέους, και πρώτη απ’ όλες η Γερμανία. Το 1932 ο αριθμός των ανέργων στην Ευρώπη έφτασε σε ένα επώδυνα πολύ υψηλό επίπεδο: Τον Ιούλιο του 1932, το 49% των μελών των γερμανικών συνδικάτων εργαζομένων ήταν χωρίς δουλειά. Οι πολιτικές συνέπειες είναι γνωστές. Αλλά οι εθνικοσοσιαλιστές ήταν απλώς το χειρότερο από μια ολόκληρη σειρά εξτρεμιστικών κινημάτων, τα οποία επωφελήθηκαν πολιτικά από την κρίση. Σε μεγάλο τμήμα της Ευρώπης αυτή η κατάσταση οδήγησε στον θάνατο της δημοκρατίας: Ενώ το 1920 24 ευρωπαϊκές χώρες κυβερνώνταν ακόμα δημοκρατικά, το 1939 είχαν απομείνει μόνο 11.

Πάντως, αυτή η εφιαλτική κρίση χρέους προσγείωσε ανώμαλα και όσους υποστήριζαν ότι με την ομπρέλα του ευρώ οι χώρες-μέλη της Ευρωζώνης μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς έναντι των αγορών. Και όμως. Μπορεί να μην κινδυνεύουν από κρίσεις συναλλαγματικής ισοτιμίας, αντιμετωπίζουν όμως την εξίσου σοβαρή κρίση αναχρηματοδότησης των χρεών τους. H Eλλάδα, βυθισμένη στην παράλυση και στη διαφθορά και με το συνονθύλευμα του παρασιτικού κρατισμού να έχει διαβρώσει τα πάντα, έφερε στο επικέντρο διεθνώς το ζήτημα της φερεγγυότητας μιας χώρας της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα έδειξε πως «ναι», δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί τα ομόλογα σε ευρώ που εκδίδει! H Bρετανία ήδη κατέστρεψε νωρίτερα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο. Tώρα είναι η σειρά των υπερχρεωμένων (και όχι μόνο) χωρών της Ζώνης του Ευρώ.

Από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα ο Μποντλέρ έλεγε σαρκαστικά: «Η πίστη στην πρόοδο είναι ένα δόγμα των αργόσχολων και των Βέλγων». Την ίδια εποχή ο Φλομπέρ εξίσου σαρκαστικά σχολίαζε πως είναι ανοησία να ισχυρίζεται κανείς ότι η ανθρωπότητα προοδεύει επειδή μπορεί να κατασκευάσει λεπτότερες βελόνες. Η πρόοδος ήταν ένα ζήτημα το οποίο στην ακμή της βιομηχανικής επανάστασης δημιουργούσε πολλές αμφισβητήσεις, αφού σάρωνε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και διέλυε τον κοινωνικό ιστό. Το οικονομικό μέγεθος των δυτικών κοινωνιών μεγάλωνε με ασύλληπτες ταχύτητες, καταστρέφοντας ωστόσο ό,τι προϋπήρχε. Γι’ αυτό και ο καπιταλισμός θεωρήθηκε διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής».

Καπιταλισμός χωρίς χρεοκοπίες, λένε κάποιοι, είναι όπως ο Xριστιανισμός χωρίς Κόλαση. Με την ύφεση να βαθαίνει, οι υποθέσεις χρεοκοπίας αυξάνονται, καθώς οι άτυχες ψυχές έκαναν το αμάρτημα να δανειστούν υπερβολικά πολλά.

Απόσπασμα απο άρθρο της Ζέζας Ζήκου