Οι ρίζες των ....επωνυμων

Διαβάστε τα παρακάτω που αφορούν τα εθνικά επώνυμα και ίσως σας βοηθήσουν να βρείτε την ρίζα του δικού σας...

Σύμφωνα με τον Διόνυσο τον Θράκα (εθνικόν έστιν το έθνους δηλωτικόν, ως Φρύξ , Γαλάτης) τα ονόματα αυτά που σχηματίζονται από ονόματα χωρών πόλεων κλπ.

Από τα κλασσικούς χρόνους και αργότερα μεγάλη χρήση των εθνικών ονομάτων: Εκαταίος ο Μιλήσιος , Απολλώνιος ο Τυανεύς Κόιντος ο Σμυρναίος κλπ.

Τα βυζαντινά παρωνύμια που προϋποθέτουν εθνικό όνομα συγκαταλέγονται ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: Αρμενιάκος , Βούλγαρος , Καππαδόκης , Φράγκος , Καλυβίτης ιβανίτης (<Λίβανα , πόλη της Συρίας), Κομνηνός (<Κόμνη Ανδιανουπόλεως), Λεκαπηνός (Λέκαπα Καππαδοκίας )Γαβαλάς (<Γάβαλα Συρίας) ,κλπ.

Τα νεοελληνικά εθνικά επώνυμα σχηματίζονται συνήθως με αρχαιοελληνικά η αρχαιότερης καταγωγής επιθήματα και σπανιότερα με ξένα:

Αθηναίος , Θηβαίος , Κερκυραίος , Μυτιληναίος. -ανός/ιανός Αμοργιανός (Αμοργός) , Καλαματιανός , Κουταλιανός (<Κούταλη Προποντίδας) Σφακιανός , Ψαριανός κλπ. –ηνός Αδραμυττηνός , Ζακυνθινός . –ινός Αραβαντινός (<Αραβάντι) , Καστρινός , Πυλαρινός (<Πύλαρος Κεφαλονιάς). –ίτης Βαλαωρίτης (<Βελεώρα Ευρυτανίας ) , Δολιανίτης(Δολιανά). -αϊτης (Μοραΐτης) Χρυσαϊτης (Χρυσό Παρνασίδος) .–ιάτης Κορφιάτης , Μανιάτης. –ιώτης Αγραφιώτης , Βαρβιτσιώτης (Βαρβίτσα Αρκαδίας) , Γαρδικιώτης (Γαρδίκι).

Βενετσιάνικα η ιταλικά είναι τα επιθέματα –άνος/-ιάνος και –έζος: Βενετσιάνος , Πρεβεζάνος , Σισιλιάνος ,Γενοβέζος .

Σλαβικό είναι το –ιάνος στα Βοστιτσιάνος , Ζαβιτσ(ι)άνος , λατινικό στο Σακαριτσιάνος (Σακαρέτσι Βάλτου)κλπ.

Τούρκικο είναι το επίθεμα –λής /λης:Βελεστινλής , Κοκοσλής (Κοκόσι =Κιλκίς) Δράμαλης , Κόνιαλης (Κόνια =το Ικόνιο) , Μπρούσαλης και Προύσαλης (Προύσα).

Ορισμένα από τα εθνικά πού προσδιορίζουν ξένους λαούς που ήλθαν σε επαφή με τους Έλληνες μπορεί να ήταν αρχικά παρατσούκλια :

Αλαμάνος (Αλαμανούς του Βυζαντίου , Γεφύρι της Αλαμάνας κλπ) , Αμερικάνος , (Έλληνας μετανάστης από την Αμερική) , Ατζέμης (Πέρσης) ,

Βούλγαρος / Βούλγαρης (μεσαιωνικό Βούλγαρης «βυρσοδέψης , επεξεργαστής η πωλητής δέρματος» που δήλωσε και το έθνος των Βουλγάρων ως παραγωγών και εξαγωγέων δέρματος ) ,

Γερμανός (σημαίνει και ξανθός) , Εγγλέζος/Ιγγλέζης , Ζείμπέκος (τουρκικό φύλο στα περίχωρα της Σμύρνης) ,

Καραγκούνης (κάτοικος του θεσσαλικού κάμπου) , ,-ος (Σαρακατσάνος).

Εθνικό ως επώνυμο μπορεί να προκύψει με την προσθήκη ενός -ς σ’ένα τοπωνύμιο Αϊδίνης ,Βαλαώρας , Γκούρας (Γκούρα Φθιώτιδος) , Γρανίτσας (Γρανίτσα Ιωαννίνων) κλπ.

Επαγγελματικά δήλωναν αρχικά επάγγελμα η αξίωμα , αλλά γρήγορα καθιερώθηκαν ως επώνυμα , καθώς διευκόλυναν τη διάκριση ατόμων με το ίδιο όνομα σε κλειστές ιδίως κοινωνίες. Εκφέρονται κανονικά στην ονομαστική (Αμπελάς ,Γούναρης ) και σπάνια στη γενική (Ιατρού ,Οικονόμου).

ΓΕΡΟΥΚΗΣ, ΓΕΡΟΥΚΟΣ, ΓΕΡΟΥΚΑΣ, ΓΕΡΟΥΚΑΡΗΣ, ΓΕΡΟΥΚΑΛΗΣ, ΓΙΟΥΡΟΥΚΗΣ, ΓΙΟΥΡΟΥΚΟΣ, ΓΙΟΥΡΟΥΚΑΚΗΣ: Επώνυμο το οποίο προέρχεται από την τουρκική λέξη yuruk = γρήγορος, νομάδας.

ΚΑΡΚΑΝΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη karkas=σκελετός

ΚΙΟΥΣΗΣ, ΚΙΟΥΣΟΓΛΟΥ, ΚΙΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη kus=θυμός

ΤΣΑΜΗΣ. Επωνυμο το οποιο ανηκει στην κατηγορια των εθνικων.Ειναι η ονομασια των Αλβανων της Τσαμουριας στα νοτια της Αλβανιας.

ΤΖΕΚΟΣ: Επώνυμο προερχόμενο από το ιταλικό πατρώνυμο Τζουζέπε, Τζέπος

Βότσης, από την αρβανίτικη λέξη voc-i = μικρό παιδί

ΚΑΛΑΤΖΗΣ: από την τουρκική λέξη kalayci = ο γανωματής

KAΤΣΑΝΟΣ: από την τουρκική λέξη kacan = εκείνος που φεύγει, ο φυγάς

ΜΠΟΥΚΟΥΒΑΛΑΣ: από τη βλάχικη λέξη bukuvala (μπουκιές ψωμιού φρυγανισμένες ή ανακατεμένες στο τηγάνι με ζεστό λάδι, λίπος ή βούτυρο)

ΜΠΟΥΡΑΝΤΑΣ : έτσι ονόμαζαν παλιά τους χωροφύλακες

ΖΑΡΟΚΩΣΤΑΣ: Επώνυμο σύνθετο αποτελούμενο από την σλαβική λέξη zar=αναμμένο κάρβουνο, θράκα και το βαπτιστικό όνομα Κώστας.

ΚΑΡΛΗΣ, ΚΑΡΛΑΚΗΣ, ΚΑΡΛΟΓΛΟΥ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη karli=χιονισμένος. Συναντάται στη Μεσσηνία.

ΜΠΑΛΟΔΗΜΑΣ: Επώνυμο σύνθεοτο αποτελούμενο από το παρατσούκλι μπέλο=το άσπρο πρόβατο και από το βαπτιστικό όνομα Δήμος, Δημοσθενης.

ΠΟΥΛΙΟΣ:Επώνυμα τα οποία προέρχονται από παρατσουκλι το πουλί = πουλάκι

Συναντάται στην Αιτωλοακαρνανία σε Βλάχους.

ΣΑΦΑΡΙΚΑΣ, ΣΑΦΑΚΑΣ, ΣΑΦΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη safak=λυκόφως, λυκαυγές.

ΣΟΥΚΟΥΛΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από παράφραση της τουρκικής λέξης sokur=τυφλός, μονόφθαλμος.

ΖΟΡΜΠΑΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη zorba=ταραξίας, σφετεριστής, εκβιαστής, οπλοφόρος σε άτακτο στρατιωτικό σώμα. «Μην πας κουρσάρος και ζορμπάς μην πας να γδύνεις τ΄αρφανά» δημοτικό μοιρολόι.

ΚΑΛΙΝΤΕΡΗΣ, ΚΑΛΕΝΤΕΡΗΣ, ΚΑΛΙΝΔΕΡΗΣ, ΚΑΛΕΝΔΕΡΟΓΛΟΥ, ΚΑΛΙΝΤΕΡΙΔΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη kalender=τυχοδιώκτης, μποέμ.

ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΣ: Επώνυμο το οποιο παρουσιαζεται κατα την τουρκοκρατια,σύνθετο αποτελούμενο από την τουρκική λέξη kara=μαύρος και τη λέξη γκουν, γκουνα=κατεργασμένο δέρμα ζώου ή την λέξη γιούναν=Έλληνας. Επί τουρκοκρατίας το γούνινο πανωφόρι ήταν ενδεικτικό χαρακτηριστικό της υψηλής κοινωνίας. Καραγκούνης είναι ο κάτοικος του κάμπου της Θεσσαλλίας.

Δεν απουσιάζουν βέβαια και άλλες ερμηνευτικές προσπάθειες, λιγότερο ή περισσότερο βάσιμες που σχετίζονται με το Ελληνικό κάρα (κεφαλή) + το ρήμα κουνώ και ούτε λείπουν παραδόσεις και θρύλοι που φτάνουν μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Συναντάται και στην Ίμβρο.

ΚΑΡΑ, ..ΓΙΩΡΓΟΣ, ..ΟΛΑΝ:Μαύρος η υπερθετικός βαθμός αυτού που ακολουθεί

ΟΛΑΝ:συνθετικό από το Τουρκικό olan (παιδί)

ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη behre=μοίρα, μερίδιο. Υπάρχη στη Μάνη.

ΖΑΡΙΦΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την αραβική λέξη zarif=χαριτωμένος, κομψός, λεπτός, ευτράπελος.

ΜΠΕΛΟΣ, ΜΠΕΛΛΟΣ, ΜΠΕΛΗΣ, ΜΠΕΛΙΑΣ: Επώνυμο προερχόμενο α) από την σλαβική λέξη bel=άσπρος β) από τη λατινικη λέξη belο=όμορφος, καλός γ)από την λατινικη λεξη belum=πολεμος

ΣΚΑΡΛΗΣ, ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ: Επώνυμο το οποίο ανήκει στην κατηγορία των πατρωνυμικών προερχόμενο από το βυζαντινό όνομα Σκαρλάτος (scarlet=το πορφυρό χρώμα) (βόρεια Ελλάδα)

ΒΟΖΙΚΗΣ, ΒΟΖΙΔΗΣ, ΒΟΖΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη boz=φαιόχρωμος, σταχτής.

ΓΚΟΝΤΑΜΑΝΗΣ, ΓΚΟΥΝΤΑΜΑΝΗΣ, ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη kosaman=πελώριος.

ΚΑΡΑΜΠΑΛΗΣ: Επώνυμο σύνθετο αποτελούμενο από την τουρκική λέξη καρα=μαύρος και την τουρκική λέξη bali=ο επικεφαλής, επιστάτης εργατών.

ΛΑΤΣΗΣ, ΛΑΤΣΙΟΣ: Επώνυμο προερχόμενο από την τουρκική λέξη latzi=εγγράμματος.