Λύκος στα πρόβατα

Ενα ανώτερο στέλεχος του ΔΝΤ, που του έμελλε να δει την τραγωδία της Αργεντινής από υπεύθυνη θέση, προς τα τέλη της τριακονταετούς θητείας του στο Ταμείο, ονόματι Τζακ Μπούρμαν, είχε πει κάποτε: «Φαίνεται πως υπάρχει ένα πολιτικό, κοινωνικό, ίσως μάλιστα και ηθικό όριο, πέρα από το οποίο μια τέτοια πολιτική (δηλαδή: να υποβάλλεται σε θυσίες ο λαός μιας χώρας που έχει χρέη, προκειμένου να εξυπηρετεί η χώρα τα χρέη της) καθίσταται απαράδεκτη».



Είναι φανερό πως η Ελλάδα βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο αυτό της «πολιτικής, κοινωνικής ή και ηθικής κόπωσης». Το είπε το εκλογικό αποτέλεσμα. Το λένε και οι δημοσκοπήσεις.


Υπάρχουν, πρώτον, λόγοι αντικειμενικοί: η σωρευμένη ύφεση από το τελευταίο τρίμηνο του 2008, οπότε άρχισε η κάθοδος, ώς τα τέλη του 2012 θα ξεπεράσει το 20%. Είναι η βαθύτερη ύφεση που έχει καταγραφεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο από τον πόλεμο κι ύστερα, βαθύτερη ακόμη και από την ύφεση που έζησε προπολεμικά η Μεγάλη Βρετανία, στα χρόνια του μεγάλου κραχ, βαθύτερη ακόμη κι από αυτή που είχε προηγηθεί της κατάρρευσης της Αργεντινής στα τέλη του 2001. Δεν ξέρω πόσες κοινωνίες θα το άντεχαν, διατηρώντας τη νηφαλιότητα, την υπομονή και τη συνοχή τους.


Υπάρχουν, δεύτερον, λόγοι «ηθικοί»: η ρητορική με την οποία επενδύθηκε η «ελληνική διάσωση» από τους Ευρωπαίους ήταν τόσο εξόφθαλμα άδικη και ταπεινωτική. Ηταν τόσο αναντίστοιχη με την πραγματικότητα η θεωρία του Βερολίνου (με του παπά στη «Λευκή κορδέλα» του Χάνεκε τη συνέκρινε πρόσφατα ο οικονομικός σύμβουλος του Ολάντ, ο Φιλίπ Αγκιόν) πως η μικρή Ελλάδα, με το διεφθαρμένο (βεβαίως), αναχρονιστικό και αναποτελεσματικό κράτος της και τους αστόχαστους κυβερνήτες της, ήταν η αιτία της ευρωπαϊκής κρίσης και έπρεπε να τιμωρηθεί γι' αυτό, πριν διασωθεί. Και αποδείχθηκε τόσο λάθος η συνταγή, που υιοθετήθηκε, ώστε όσοι βαρύνονται με την υπεράσπισή της να έχουν χάσει κάθε αξιοπιστία, ακόμη κι όταν, όπως τώρα, προειδοποιούν για υπαρκτούς κινδύνους και δίνουν λογικές συμβουλές.


Και υπάρχουν, τρίτον, και λόγοι ευθέως «πολιτικοί». Ηταν τόσο επιπόλαιη και ερασιτεχνική η εσωτερική διαχείριση της κρίσης, τόσο ρηχή και ανυπόφορη η σωτηριολογική πολιτική ρητορεία με την οποία βομβαρδιστήκαμε, τόσο άδικα, ισοπεδωτικά τα μέτρα που ελήφθησαν, ως οδοστρωτήρας επί δικαίους και αδίκους, τόσο εξοργιστική η προσπάθεια να διατηρηθούν εν ζωή τα πελατειακά τιμάρια ενώ όλα γύρω γκρεμίζονταν, και, προπάντων, ήταν τόσο απονομιμοποιημένη ήδη, για τα πριν την κρίση έργα της, η κυρίαρχη πολιτική τάξη, ώστε η φυσιολογική αντίδραση μιας κοινωνίας που βιώνει τις συνέπειες της ύφεσης να παίρνει, στην περίπτωσή μας, χαρακτηριστικά καθολικής απόρριψής της. Και ακόμη και όταν, όπως τώρα, επισημαίνει έναν πραγματικό, θανάσιμο κίνδυνο, τον κίνδυνο της αποκοπής από την Ευρώπη και της καθόδου στην κόλαση της δραχμής, να αντιμετωπίζεται σαν τον ψεύτη βοσκό που φώναζε «λύκος στα πρόβατα». Η διαφορά, βέβαια, είναι ότι στον μύθο ο λύκος έφαγε τα πρόβατα του ίδιου του ψεύτη βοσκού, ενώ τώρα ο λύκος απειλεί εμάς, τους δύσπιστους, κουρασμένους και εξοργισμένους με τον ψεύτη βοσκό.


Ολα τα στοιχήματα, λοιπόν, μοιάζει να μας έχουν ήδη καταδικάσει. «Αν συμβουλεύατε την ελληνική κυβέρνηση τώρα...», πήγε προχθές να ρωτήσει μια δημοσιογράφος του BBC τον νομπελίστα Πολ Κρούγκμαν. Κι εκείνος (προφήτης και αυτός της αναπότρεπτης καταστροφής μας) της απάντησε «θα βρισκόμουν σε απόλυτη απελπισία». Εκείνος μπορεί να το λέει. Εμείς, όμως, που ζούμε εδώ δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να προσπαθήσουμε με νύχια και με δόντια να διαψεύσουμε την απελπισία, να ανακαλύψουμε ελπίδα. Ή μάλλον ηγεσία, ικανή για το ακατόρθωτο: να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και αλληλεγγύη εντός. Να διαπραγματευτεί αποτελεσματικά ένα νέο πρόγραμμα εκτός. Να συγχρονιστεί με τις πολιτικές δυνάμεις στην Ευρώπη που, επιτέλους, διεκδικούν να θέσουν τέλος στη συντηρητική ακινησία της, να την αλλάξουν για να αποτρέψουν τη διάλυσή της.

Του Παύλου Τσίμα