Το άσυλο, αρχαιοελληνικός θεσμός

Tα κόμματα των εθνικοφρόνων κ.κ. Σαμαρά και Καρατζαφέρη φέρανε ξανά στο προσκήνιο το πάγιο αίτημά τους: να καταργηθεί το άσυλο, παραβλέποντας, οι ανιστόρητοι, πως πρόκειται για ελληνικότατο θεσμό και μάλιστα με υπερτρισχιλιετή ιστορία. Βλέπετε, οι κύριοι αυτοί μπορεί να πιπιλάνε κοινοτοπίες για την ένδοξη ιστορία μας ή για την υπεροχή της ελληνικής γλώσσας και τις συναφείς φλυαρίες, αλλά στην πραγματικότητα και την ιστορία αγνοούν και τη γλώσσα μας κακοποιούν (θυμηθείτε τους «εδώδιμους» = εντόπιους του κ. Καρατζαφέρη).
Αυτά που θα διαβάσετε παρακάτω αγαπητοί αναγνώστες, δεν τα υποστηρίζω μόνο εγώ. Τα έχουν πει πολλοί αρμοδιότεροί μου, ιστορικοί και ερευνητές και τα επαναλαμβάνει σε άρθρο του στην ιστοσελίδα της «Καθημερινής» τής 25ης-11-10 ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος, βουλευτής ως γνωστόν της Ν.Δ. και καθηγητής του Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών:

«[…] Το φαινόμενο για τον τόπο μας δεν είναι τωρινό. Η γεωγραφική μας θέση, το επίπεδο δημοκρατίας και ο πολιτισμός μας έχουν κάνει την Ελλάδα, εδώ και χιλιετίες, πόλο έλξης ανθρώπων που αναζήτησαν, στο έδαφός της και στις κοινωνίες της, τόσο τη μοίρα τους όσο και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Αυτή την αδήριτη πραγματικότητα έχει ανασύρει από τον μυχό της Ιστορίας ο Αισχύλος στις “Ικέτιδες”. Στην τραγωδία, οι 50 κόρες του Δαναού, θέλοντας ν’ αποφύγουν τον αιμομικτικό γάμο με τα πρώτα εξαδέλφια τους, γιους του Αιγύπτου – αδελφού του Δαναού με γενάρχη τους τον Έπαφο – έφθασαν στο Άργος, προγονική τους πόλη, μαζί με τον πατέρα τους. Απευθύνθηκαν στον βασιλιά του Άργους, τον Πελασγό, και ζήτησαν την προστασία του. Δηλαδή άσυλο, με τη σημερινή έννοια του όρου. Ο Πελασγός επιφυλάχθηκε, επικαλούμενος τις δημοκρατικές διαδικασίες του Άργους, και απευθύνθηκε προηγουμένως στον λαό του. Οι Αργίτες αποφάνθηκαν υπέρ του ασύλου, με “ανάταση των χειρών”. Κι όταν ο Αίγυπτος του ζήτησε τον λόγο για την παροχή ασύλου, ο Πελασγός τού αντέτεινε την πάνδημη απόφαση του λαού του Άργους. Είναι η πρώτη, στην Ιστορία, θεσμική και πολιτική αποτύπωση του ασύλου. Ιδίως δε είναι η πρώτη, επίσης στην Ιστορία, φορά που το άσυλο παρέχεται μέσα από τη νοοτροπία που διαμόρφωσε ο πολιτισμός, αλλά και η δομή και η ποιότητα της δημοκρατίας της Πολιτείας που το παρέχει. […]»

Να υπενθυμίσω άλλο ένα περιστατικό, όχι πια από τον χώρο της Μυθολογίας, αλλά από το χώρο της Ιστορίας: την περίπτωση του Παυσανία. Γιος του Κλεόμβροτου και ανιψιός του Λεωνίδα, του ήρωα των Θερμοπυλών, ο Παυσανίας δοξάστηκε στις Πλαταιές το 479 π.Χ., όπου οι ενωμένοι Έλληνες κάτω από τη δικιά του διοίκηση συνέτριψαν τους Πέρσες του Μαρδόνιου. Κατόπιν μπήκε επικεφαλής του σπαρτιατικού στόλου και όχι μόνο έδιωξε τους Πέρσες από πολλά νησιά του Αιγαίου που είχαν καταλάβει, αλλά αποβιβάστηκε στη Θράκη και κατέλαβε πολλές πόλεις της, μεταξύ των οποίων τη Σηστό και το Βυζάντιο.

Τότε όμως ο νικητής των Περσών στο πεδίο της μάχης, νικήθηκε από τον τρόπο της ζωής τους. Καταλαμβάνοντας τις πόλεις της Θράκης, που είχαν πάρει στα χέρια τους οι Πέρσες, έμεινε κατάπληκτος μπροστά στα αμύθητα πλούτη των αρχηγών τους, θαμπώθηκε απ’ την πολυτελέστατη ζωή τους και άρχισε να τους μιμείται. Ξέχασε τη σπαρτιατική λιτότητα και άρχισε να ντύνεται με πανάκριβα ρούχα και να ζει στη χλιδή και την πολυτέλεια. Αλλά δε σταμάτησε εκεί. Ήρθε σε συνεννόηση με τους Πέρσες και τους υποσχέθηκε να τους παραδώσει την Ελλάδα, κι αυτοί σε αντάλλαγμα να τον κάνουν σατράπη της.

Αυτό το τελευταίο δεν το έμαθαν τότε οι Έφοροι (η ανωτάτη αρχή) της Σπάρτης, αλλά ενοχλήθηκαν από τον τρόπο της ζωής του και γι’ αυτό τον ανακάλεσαν να δικαστεί, με την κατηγορία πως παραβίαζε τους κανόνες και τις αρχές της σπαρτιατικής αγωγής. Στη δίκη που έγινε, ο Παυσανίας αθωώθηκε, αλλά αμέσως μετά οι κατήγοροί του βρήκαν ένα γράμμα, που είχε στείλει ο ίδιος, στον Πέρση σατράπη Αρτάβαζο, που αποδείκνυε την προδοσία του και η δίκη επαναλήφθηκε.

Καταδικασμένος αυτήν τη φορά σε θάνατο, ο άλλοτε νικητής των Πλαταιών ζήτησε άσυλο στο ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς. Οι Σπαρτιάτες τότε δεν έστειλαν τίποτε ΜΑΤ, μολονότι διέθεταν πολύ ισχυρότερες από αυτά δυνάμεις καταστολής. Σεβάστηκαν το άσυλο, αλλά χτίσανε την πόρτα του ναού, άνοιξαν τη στέγη του και άφησαν τον προδότη να πεθάνει απ’ το κρύο και την πείνα. Λέγεται ότι την πρώτη πέτρα για να χτίσουν την πόρτα την έβαλε η μητέρα του, η Θεανώ, που, μη θέλοντας να έχει γιο προδότη, πήρε μέρος στην τιμωρία του.

Από sarantakos