Πυρηνική ενέργεια... α λα ελληνικά

Το 1976 το πυρηνικό λόμπι της Αγγλίας είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για την εγκατάσταση πυρηνικού αντιδραστήρα στην Ελλάδα. Τότε είχε γίνει γνωστό ότι το τίμημα ήταν 50 εκατομμύρια δολάρια, πληρωτέο σε ελληνικές σταφίδες! Το 1977, όταν το αθηναϊκό νέφος ήταν «στα πάνω του» και ένας υπουργός εκφωνούσε την ιστορική φράση «φέρτε μου ένα νεκρό από το νέφος» -αξιώνοντας μια αυστηρά αιτιοκρατική απόδειξη των επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, του είδους Η2+Ο=Νερό!-, η επαρχία Καρυστίας στη Νότια Εύβοια είχε ήδη επιλεγεί για την εγκατάσταση πυρηνικού αντιδραστήρα. Η περιοχή απείχε σε ευθεία γραμμή περίπου 60 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, ούσα μια από εκείνες τις γοητευτικές νοτιοελλαδίτικες ερημιές -«εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων», θα 'λεγε ο ποιητής Γιώργος Χρονάς- που εγχαράσσονται ανεξίτηλα στη μνήμη. Μια περιοχή που μεταγενέστερα, ελλείψει αισθητικών και οικολογικών αντιστάσεων, επέπρωτο να αλωθεί από τις θηριώδεις ανεμογεννήτριες…
Το 1979 είχε αναπτυχθεί ευρύτατη προβληματική υπέρ, κατά, ή/και... μακριά από την αυλή μου(!), για την υπόθεση του πυρηνικού αντιδραστήρα... Τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, στη Χαλκίδα, γινόταν συγκέντρωση με συμμετοχή 4.000(!) ατόμων, εναντίον της πυρηνικής εγκατάστασης. Το ατύχημα στοThree Mile Island, που είχε προηγηθεί τον Μάρτιο του 1979, με την παρ’ ολίγον τήξη της καρδιάς τού αντιδραστήρα, έβαζε την υπόθεση σε νέες βάσεις. Η αντιπυρηνική κίνηση αφενός, αφετέρου οι ύστεροι υπολογισμοί του πυρηνικού λόμπυ, προκάλεσαν τη ματαίωση του ελληνικού σχεδίου.
Το 1986 το «τυχαίο ατύχημα» στο Τσέρνομπιλ συγκλόνισε πραγματικά την ελληνική κοινή γνώμη. Η αγανάκτηση απέναντι στις πρακτικές συγκάλυψης ήταν μεγάλη. Η Σουηδική Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, γενικώς θεωρούμενη ως αξιόπιστος φορέας πληροφοριών, επαναλάμβανε μονότονα αρκετές ημέρες του Μαΐου του 1986 ότι «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ»... Όταν όμωςκαταλάγιασε ο πρώτος αναβρασμός, εξέδωσε σύντομη ανακοίνωση με περιεχόμενο: «Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΑΡΗΛΘΕ!». Το αυτογκόλ(!) ήταν απίθανο, συγκρίσιμο μόνο με τις επιδόσεις του εγχώριου παλαιοκομμουνισμού, που κάποια στιγμή υποστήριξε ότι το ραδιενεργό νέφος προήλθε από τηνΟυάσιγκτον…
Το φθινόπωρο του 1986 το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ των πυρηνο-ηλεκτρικών προγραμμάτων, όμως ο αναβρασμός της κοινής γνώμης συνεχιζόταν. Στην Ελλάδα Τα Νέακυκλοφορούσαν για πολλές εβδομάδες με τη φράση «Πυρηνική Ενέργεια; Όχι, ευχαριστώ» σε πράσινο φόντο. Η προτίμηση του Αντρέ Γκορζ για έναν καπιταλισμό χωρίς πυρηνική ενέργεια παρά για έναν σοσιαλισμό με πυρηνικά ανέβαινε πολύ στις θεωρητικές συζητήσεις.
Για ένα τέταρτο αιώνα μετά, η «καμπύλη» της ελλαδικής αντιπυρηνικής κίνησης ήταν κυμαινόμενη. Το τουρκικό Ακούγιου με τις υποστολές και τις ανακάμψεις του σχεδίου, το Κοζλοντούι της πεπαλαιωμένης τεχνολογίας και το σχεδιαζόμενο Μπέλενε με αντίστοιχες προωθήσεις/οπισθοχωρήσεις, οι προτεινόμενες εγκαταστάσεις στη FYROM και στην Αλβανία, θύμιζαν στο μορφωμένο κοινό της χώρας ότι ο κίνδυνος καραδοκούσε, έστω και εκτός των τειχών... Και ότι στην πυρηνική εποχή η έννοια της εθνικής κυριαρχίας έπρεπε να πειθαρχεί σε περιορισμούς αντίστοιχους με τις διακινδυνεύσεις που προκαλεί μια χώρα εναντίον των άλλων. Στο όλο αυτό ήρεμο σκηνικό, εντυπωσιακή ήταν η ανάκαμψη του φιλοπυρηνικού λόγου, κάποτε από οικολογίζοντες φοβισμένους από την εξέλιξη του φαινομένου του θερμοκηπίου και κάποτε από την Ακαδημία Αθηνών...
Το ελληνικό κοινό έδινε την προσοχή του μάλλον στις επικεφαλίδες παρά στα «μικρά γράμματα» της πυρηνικής υπόθεσης. Έτσι, διέλαθε της προσοχής πολλών ότι η κατασκευή νέας «σαρκοφάγου» για τον εγκλεισμό των πυρηνικών ερειπίων του Τσερνομπίλ είχε ορίζοντα το 2104(!), κάτι που δήλωνε πανηγυρικά τα «εις τους αιώνας των αιώνων» κόστη της παραγωγής ηλεκτρισμού με τη σχάση πυρηνικών υλικών... Ακόμη διέλαθε της προσοχής πολλών η μακροημέρευση των πυρηνικών αντιδραστήρων πολύ πέραν των 25 ετών -που αρχικά είχαν θεωρηθεί ως όριο απόσυρσης από την ενεργό δράση.
Η σχάση των πυρηνικών υλικών είναι μια διαδικασία αντίθετη με τη σύντηξη, που καταναλώνει ήδη τους τεράστιους πόρους ενός διεθνούς κονσόρτσιουμ και αναμένεται να δώσει αποτελέσματα όχι πριν το 2040! Κατά τα άλλα, ισχύει μια παλιά παρατήρηση ενός πράσινου βουλευτή: Γιατί επενδύονται χρήματα στη σύντηξη, όταν ο ήλιος ο ίδιος λειτουργεί με τη σύντηξη και μας χορηγεί δωρεάν το προϊόν της;


Από την Αυγή