Καποδίστριας και περιβάλλον

Μια ακόμη, από τις σπουδαιότερες και ουσιαστικότερες άμεσες ενέργειες του Κυβερνήτου, που αφορούσαν και στην περιφρούρηση της υγείας των κατοίκων – κυρίως των πόλεων και των κωμοπόλεων – για την προστασία του περιβάλλοντος, «την κάθαρσιν των δρόμων, από τους όγκους των ακαθαρσιών, αι οποίαι εμόλυνον τον αέρα, τον οποίον εισέπνεεν ο λαός, προς βλάβην της υγείας του», μεταξύ των τόσων άλλων σοβαρών δραματικών γεγονότων, τα οποία καθημερινώς τον ταλάνιζαν. Αποδεικνύει τις τόσο ανθρώπινες αποφάσεις του για τον Ελληνικό λαό και την βαθιά του γνώση των επειγόντων καθηκόντων του, αμέσως μετά την άφιξή του.

Στις 27 Φεβρουαρίου του 1828, ο προσωρινός Διοικητής της επαρχίας και της πόλεως Ναυπλίου, έστειλε «προς τον τοποτηρητήν, τον αρχιερέα της επαρχίας και της πόλεως ταύτης, του Ναυπλίου, κατ’ εντολήν του Κυβερνήτου», έγγραφον, το οποίον αναφερόταν σε σοβαρό πρόβλημα:

«Στην υγιεινή κατάσταση των κατοίκων και στην μόλυνση του περιβάλλοντος.

«Είναι τρανώς αποδεδειγμένον, ότι ο ενταφιασμός των νεκρών, εντός των πόλεων, προξενεί μεγίστην βλάβην εις τους ανθρώπους, καθ’ ό,τι δια της σήψεως, διαφθείρει τον καθαρόν αέρα των πόλεων. Επομένως είναι φρόνιμο να εμποδισθή ο ενταφιασμός, εντός των πόλεων. Εξαιρέτως όμως είναι αναγκαίον να απαγορευθή δια την πόλιν ταύτην του Ναυπλίου, η οποία, κατ’ ατυχίαν, δεν χαίρει τόσον καθαρόν αέρα εκ φύσεως. Επομένως ο τοποτηρητής του Αρχιερέως – κατά παράκλησιν του Κυβερνήτου – έπρεπε, από του νυν και εις το εξής, να μη συγχωρεί, εις κανένα, οποιονδήποτε ιερέα, να ενταφιάσει νεκρόν, εντός της πόλεως, αλλά να μεταφέρονται έξω εις τον επίτηδες διορισμένον τόπον».

Στις 5 Μαρτίου 1828, ο Κυβερνήτης έγραφε, από τον Πόρον στον Δημήτριον Υψηλάντην, για την ρύπανση των χωραφιών, όπου είχε δώσει διαταγές να σπαρούν, με το νεοφερμένο προϊόν, της πατάτας και του έδινε συγκεκριμένες εντολές, μόλις έλαβε αυτήν την ανεπίτρεπτη πληροφορία:

Στον Ιρλανδό γεωπόνο Stevenson είχε δώσει «διαταγήν να επισκεφθή, την ιδίαν ημέραν, την γύρω περιοχήν του Πόρου και τας απέναντι ακτάς , δια να ευρή γαίας αρμοδίους , εις την καλλιέργειαν των γεωμήλων και άλλων προϊόντων, αναγκαίων, δια την τραγικήν κατάστασιν του λαού».

Ο γεωπόνος Stevenson επισκέφθηκε, μεταξύ πολλών άλλων τόπων, « και την πλησίον του χωριού Μαζώματα γην. Εις τούτο το χωρίον, παρά εις κάθε άλλο μέρος, είδεν αυτοπροσώπως στρατιώτας να εκριζώνουν τα ελαιόδεντρα, προκειμένου να κτίσουν εκεί παρανόμως τα οσπήτιά των. Είδεν επίσης εκεί τα άλογα να βόσκουν και να ρυπαίνουν τα εκεί χωράφια, τα εσπαρμένα και κατάφυτα. Με περίλυπον καρδίαν, ο ξένος αυτός, μ’ εδιηγήθη αρκετήν ώραν», γι’ αυτό το ανεπίτρεπτον γεγονός και για την καταστροφή του περιβάλλοντος όπου έγινεν αυτόπτης: «Σε αφήνω να κρίνεις, οποίαν εντύπωσιν και λύπην μ’ επροξένησεν αυτό τούτο» έγραφε ο Κυβερνήτης στον Δ. Υψηλάντη. Και του έδινε διαταγή, να εξακριβώσει σε ποιο Σώμα στρατιωτικόν ανήκαν αυτοί οι στρατιώτες, οι οποίοι βρίσκονταν σ΄ αυτήν την συγκεκριμένη ημέρα, «εις αυτό το χωρίον, και έργον σου είναι να κάμεις αμέσως εις αυτούς, την πρέπουσα παιδείαν», του έγραφε.

Τον ίδιο μήνα, στις 31 Μαρτίου 1828, ο Κυβερνήτης έστειλε στον «προσωρινόν Διοικητήν Αιγίνης», επίσης από την Αίγινα, άλλο έγγραφο, σχετικό με την προστασία του περιβάλλοντος:

«Διατάτεσαι να εκδώσεις διακήρυξιν, δια της οποίας ν’ απαγορεύεται το να ρίπτουν ακαθαρσίας εις τους δρόμους και πλατείας των πόλεων, αι οποίαι εκαθαρίσθησαν, έως τώρα και εδιορθώθησαν!….» Σε διάστημα δυόμισι μηνών. Και συνέχιζε:

«Ωσαύτως απαγορεύεται, το ν’ αφίνουν τους χοίρους, να τρέχουν εις τους δρόμους και τας πλατείας. Αι απαγορεύσεις αύται, πρέπει να φυλάττωνται επίσης, και εις τους άλλους δρόμους, οι οποίοι μένουν ακόμη ακαθάριστοι και αδιόρθωτοι. Δια να προληφθή δε η στενοχωρία, η οποία θα προκύψει από τας απαγορεύσεις, οι κάτοικοι των διαφόρων μερών των πόλεων, πρέπει να υπακούσουν και εις τας διαταγάς, τας οποίας ο κύριος Θεόδωρος Βαλλιάνος – ο πολεοδόμος και μηχανικός – είναι επιφορτισμένος να ενεργήσει.

Ο ίδιος δε – ο Βαλλιάνος – θέλει διορίσει τας χρηματικάς ποινάς, εις τας οποίας, πρέπει να καθυποβάλλονται οι παραβάται τούτων των διαταγών. Τα χρήματα δε αυτά, καθώς και εκείνα όσα εσύναξεν έως τώρα, από όσους παρέβησαν την διαταγήν, του να μη ρίπτουν πιστολιές και τουφεκιές, θέλουν παραδοθεί εις την επιτροπήν της Οικονομίας, τα οποία θα χρησιμεύουν εις τα έξοδα των κοινών εργασιών, δια τον καθαρισμόν εις την πόλιν της Αιγίνης….»

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας Σπ. Τρικούπης, κατ’ εντολήν του Κυβερνήτου, έγραψε στον «επώνυμον πολίτην του Ναυπλίου, Δημήτριον Τσαμαδόν», στις 12 Απριλίου του 1828 από το Ναύπλιον. Ο Τσαμαδός είχε στείλει αναφορά στο Δικαστήριον του Ναυπλίου, «περί της οποίας έμελλε να επιχειρήσει οικοδομήν». Την αναφοράν του αυτή ο Διοικητής την έστειλε στον Κυβερνήτη, και η Γενική Γραμματεία, την απέστειλε στον Φρούραρχον του Ναυπλίου, «δια να δώσει την περί τούτου ανήκουσαν γνώμην του», εφόσον η οικοδομή του αυτή, θα κτιζόταν πλησίον του φρουρίου, όπου οι πολεοδόμοι, τους οποίους είχε διορίσει ο Κυβερνήτης – όπως ρητώς αναφέρεται και αλλού – είχαν λάβει διαταγή να καθωρίσουν τα ρυμοτομικά σχέδια του Ναυπλίου, προκειμένου να απαγορευθούν, οι μέχρι τότε φοβερές ρυμοτομικές παραβάσεις και αυθαιρεσίες:

«Κατά τας παρατηρήσεις λοιπόν του φρουρίου τούτου – του έγραφε ο Σπ. Τρικούπης – δια να Σας δώσει η Κυβέρνησις την σχετικήν άδειαν, απαιτείται να φυλαχθούν, ως προς την οικοδομήν, οι εξής αυστηροί όροι:

Α’. Η οικοδομή να απέχει από το πρώτον τείχος - του φρουρίου – δώδεκα πόδας γαλλικούς.

Β’. Να μην είναι υψηλότερα, του εσωτερικού τείχους, και

Γ’. Όποτε ήθελε κριθεί αναγκαίον, δια μέτρα πολεμικά, να λείψει η οικοδομή αυτή, να κριμνίζεται με έξοδα δικά Σου!

Τούτα, Σε γνωστοποιούνται, προς οδηγίαν Σου…. Περιμένει δε η Κυβέρνησις την απάντησίν Σου, δια να Σε δώσει επομένως την άδειαν, εάν αποδέχεσαι τα προβαλλόμενα και δίδεις την περί τούτων υπόσχεσίν Σου εγγράφως, η οποία θέλει φυλαχθεί όπου ανήκει!….»

«Η Επιτροπή της Γενικής Διοικήσεως, του Κράτους», στις 2 Ιουλίου του 1828, από τον Πόρο, κατ’ εντολήν του Κυβερνήτου, έστειλε την ακόλουθη διαταγή, προς όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Από διάφορες πληροφορίες, που είχε «περί του τρόπου, κατά τον οποίον θεωρούνται προς άλληλα, τα διάφορα μέρη του Κράτους, μεμολυσμένα και αμόλυντα», οπότε αυτός ο διαφορετικός χαρακτηρισμός δημιουργούσε «όχι αρεστά αποτελέσματα, Διατάττει:

Α’. Τα πλοία, επιβάται και πραγματείαι, άπαντα ερχόμενα εκ Πελοποννήσου, τα υγειονομεία όλου του Κράτους, θα τα καθυπέβαλλον εις υγειονομικήν κάθαρσιν τεσσαράκοντα ημερών (40).

Β’. Τα κενά πλοία, με μόνον επιβάτας, προερχόμενα από την πόλιν του Ναυπλίου, τα υγειονομεία, …. θα τα υπέβαλλον εις υγειονομικήν προφύλαξιν, επτά μόνον ημερών. Αυτή η εξαίρεσις της πόλεως του Ναυπλίου, είναι δικαία και πρέπουσα, δια την επιμέλειαν, κατά την οποίαν αυτή η πόλις επροστάτευσε την υγείαν της.

Γ’. Τα πλοία, επιβάται και πραματείαι, προερχόμενα εκ της νήσου Αιγίνης, καθυποβάλλονται επίσης εις υγειονομικήν εκκαθάρισιν, εικοσι μιάς ημερών.

Δ’. Τα πλοία, πραγματείαι και επιβάται, τα προερχόμενα εκ της νήσου Σαλαμίνος, καθυποβάλλονται εις Υγειονομικήν εκκαθάρισιν, είκοσι μιάς ημερών.

Ε’. Τα πλοία, πραγματείαι και επιβάται, προερχόμενα εκ Μεγάρων, καθυποβάλλονται εις υγειονομικήν εκκαθάρισιν σαράντα ημερών.

ΣΤ’. Τα επίλοιπα μέρη του Κράτους, είναι εις ελευθέραν κοινωνίαν…, ταύτα τα υγειονομικά μέτρα παύουν….,καθώς καθέν των ήδη μολυσμένων μερών, διακηρυχθή εις ευτελή κατάστασιν υγείας και άξιον της ελευθέρας κοινωνίας, με το επίλοιπον Κράτος».

Μία ακόμη, εξαιρετική και σημαντική, από τις πολλές ενέργειες του Κυβερνήτου, ήταν και η ίδρυση υγειονομείων, στις σπουδαιότερες πόλεις, προκειμένου να προφυλάξει και την υγεία των κατοίκων και να προστατεύσει το περιβάλλον.

Επίσης ο Κυβερνήτης επέβαλε «…τα ελλιμενιζόμενα διάφορα πλοία να προσορμίζονται αρκετά μακράν των ακτών», για να προφυλάξει τα παράλια από τη ρύπανση.

Το πολύπλευρο και ασύλληπτο έργο του Καποδίστρια, που αφορούσε στην προστασία του περιβάλλοντος και στα μέτρα, που έλαβε για την εξυγίανση και «καλλωπισμόν» όλων των πόλεων, για την περιφρούρηση της υγείας του λαού και τόσα άλλα, είναι τεράστιο.

Για τα μέτρα που έλαβε, όταν εκδηλώθηκε, αμέσως μετά την άφιξή του, η θανατηφόρος επιδημία της πανώλους, για την δενδροφύτευση όλης της κατεστραμμένης από τους Αιγυπτίους χώρας, για την ίδρυση νοσοκομείων, για τον καθαρισμό των δρόμων, για την υδροδότηση, για την βελτίωση της διατροφής των κατοίκων, και τόσων άλλων ακόμη, η προσφορά του δικαιολογημένα θεωρείται μεγαλειώδης και μοναδική.