Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ

Απόσπασμα από το  Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ - Αλεξάντρ Σολζενίτσκιν

Στην περιοχή της Μόσχας γίνεται συνδιάσκεψη της αχτιδικής επιτροπής του κόμματος. Προεδρεύει ο καινούργιος γραμματέας στη θέση εκείνου που φυλακίστηκε πριν λίγο καιρό. Στο τέλος της συνδιάσκεψης διαβάζεται ένα ψήφισμα αφοσίωσης προς τον σύντροφο Στάλιν. Όλοι σηκώνονται φυσικά (όπως σε όλη τη διάρκεια της συνδιάσκεψης όλοι πετάγονταν όρθιοι σε κάθε αναφορά του ονόματός του). Στη μικρή αίθουσα αντηχούν "θυελλώδη χειροκροτήματα που καταλήγουν σε επευφημίες". Συνεχίζονται τρία λεπτά, τέσσερα λεπτά, πέντε λεπτά με ολοένα μεγαλύτερη ένταση. Μα οι παλάμες άρχισαν να πονάνε. Πιαστήκανε τα σηκωμένα χέρια. Οι ηλικιωμένοι είχαν κιόλας λαχανιάσει. Όλα αυτά άρχιζαν να φαίνονται με το παραπάνω ανόητα ακόμη και σ' αυτούς που πραγματικά λάτρευαν τον Στάλιν. Ποιος όμως θα τολμούσε να σταματήσει πρώτος;

Θα μπορούσε να το κάνει ο γραμματέας της αχτιδικής επιτροπής, που στεκόταν ακόμη στην έδρα και μόλις είχε διαβάσει το ψήφισμα. Μα είναι καινούργιος, πήρε τη θέση αυτού που συλλάβανε, φοβάται κι ο ίδιος! Αφού μέσα στην αίθουσα στέκονται και χειροκροτούν πράκτορες της Νι-Κα-Βε-Ντε, αυτοί ασφαλώς θα προσέξουν και ποιος θα σταματήσει πρώτος. Έτσι τα χειροκροτήματα στην άγνωστη μικρή αίθουσα συνεχίζονται άγνωστα για τον αρχηγό, 6 λεπτά! 7 λεπτά! 8 λεπτά! Είναι χαμένοι! Αφανίζονται! Δεν μπορούν να σταματήσουν πια, ωσπου να πέσουν κάτω από συγκοπή. Εκεί, στο βάθος της αίθουσας, μέσα στον πολύ κόσμο, μπορείς να κάνεις μια μικρή απατούλα και να χειροκροτάς κάπως πιο αραιά, όχι τόσο δυνατά, όχι τόσο με μανία αλλά εδώ μπροστά στο προεδρείο, εδώ που σε βλέπει όλος ο κόσμος...

Ο διευθυντής του τοπικού εργοστασίου χαρτοποιίας, άνθρωπος ανεξάρτητος και δυνατός, στέκεται στο προεδρείο και μόλο που καταλαβαίνει πόσο ψεύτικη, πόσο αδιέξοδη είναι η θέση του, χειροκροτεί. Ένατο λεπτό. Δέκατο! Κοιτάζει με μελαγχολία το γραμματέα της αχτιδικής επιτροπής, μα εκείνος δεν τολμά να σταματήσει. Παραφροσύνη! Ομαδική! Τα στελέχη γυρίζουν και κοιτάζουν ο ένας τον άλλο με μιαν ανεπαίσθητη ελπίδα, αλλά και με ψεύτικο ενθουσιασμό ζωγραφισμένο στα πρόσωπά τους, και εξακολουθούν να χειροκροτούν ώσπου να πέσουν καταγής, ώσπου να τους βγάλουν έξω με φορείο. Στο ενδέκατο όμως λεπτό ο διευθυντής του εργοστασίου χαρτοποιίας, παίρνοντας ύφος πολυάσχολο, κάθεται στη θέση του στο προεδρείο. Και -τι θαύμα- τι έγινε εκείνος ο άκρατος ενθουσιασμός; Όλοι σταματούν μεμιάς τα χειροκροτήματα στο ίδιο χτύπημα και κάθονται κι αυτοί. Σώθηκαν! Ο σκίουρος κατάλαβε πως να πηδήξει έξω από τη ρόδα....

Έτσι όμως αποκαλύπτονται οι ανεξάρτητοι άνθρωποι. Και έτσι τους πιάνουν. Ο διευθυντής του εργοστασίου συλλαμβάνεται την ίδια νύχτα. Βρίσκουν εύκολα μια εντελώς άσχετη αφορμή και του φορτώνουν δέκα χρόνια εξορίας. Μα αφού υπογράφεται το υπ' αριθμ. 206 ανακριτικό πρωτόκολλο, ο ανακριτής του υπενθυμίζει:

-Και ποτέ μη σταματάτε πρώτος τα χειροκροτήματα.