Το καλό σενάριο της αναδιάρθρωσης

Του Δημήτρη Τσιόδρα

Η «αναδιάρθρωση» έχει γίνει λέξη-ταμπού. Παρότι η πλειονότητα των ξένων αναλυτών προεξοφλεί πως η χώρα μας θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους, ο Γ. Παπανδρέου και οι υπουργοί εξακολουθούν σε όλους τους τόνους να διαψεύδουν μετά βδελυγμίας τέτοιο ενδεχόμενο.

Αλλά οι διαψεύσεις σε αυτά τα ζητήματα είναι αυτονόητες. Οπως οι υποτιμήσεις των νομισμάτων και οι πρόωρες εκλογές, έτσι και οι αναδιαρθρώσεις δεν προαναγγέλλονται. Και είναι φυσικό, αφού οποιαδήποτε επιβεβαίωση περί αναδιάρθρωσης θα δημιουργήσει σειρά αρνητικών παρενεργειών που πιθανόν να προσλάβουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Πριν σπεύσουμε να σταματήσουμε την κουβέντα, ας εξετάσουμε το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις. Αναδιάρθρωση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: με το «κούρεμα» (haircut) στην τιμή των ομολόγων (σας χρωστάω 100, σας δίνω 60) ή με την επέκταση στο χρόνο αποπληρωμής.

Οι κάτοχοι του ελληνικού χρέους είναι το ΔΝΤ, οι χώρες της Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες, θεσμικοί επενδυτές (fund, ασφαλιστικά ταμεία) και, σε πολύ μικρό ποσοστό, ιδιώτες. Η λύση του haircut θα είχε εξαιρετικά επώδυνα αποτελέσματα, ιδίως για τις ελληνικές τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία, και θα έβαζε τη χώρα σε μεγάλες περιπέτειες.

Η λύση της γενικής επέκτασης του χρόνου αποπληρωμής θα δημιουργούσε επίσης αλυσίδα προβλημάτων με απροσδιόριστη κατάληξη. Ομως το 2013, περισσότερο από 50% του ελληνικού χρέους θα βρίσκεται στα χέρια του ΔΝΤ και των χωρών της Ε.Ε. (110 δισ. ευρώ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (περισσότερα από 60 δισ. ευρώ). Θα μπορούσε λοιπόν να γίνει συμφωνία με το ΔΝΤ, την Ε.Ε. και την ΕΚΤ για διευκόλυνση της Ελλάδας στην αποπληρωμή τα έτη που θα υπάρχει μεγάλο βάρος (2014-2015) και στην καταβολή των χρημάτων κάποια χρόνια αργότερα. Προϋπόθεση γι' αυτό, η δημιουργία όρων που θα πείθουν ότι θα είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας (μείωση ελλειμμάτων και χρέους, διαρθρωτικές αλλαγές, επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης).

Το πρόβλημα ήδη συζητείται διεθνώς. Στο περιβόητο άρθρο του στους «Financial Times», που συνυπογράφει με τους Peter Bofinger, Henric Enderhein και Andre Sapir και προκάλεσε θόρυβο στην Ελλάδα, ο σύμβουλος του Γ. Παπανδρέου Tommaso Padoa-Schioppa μιλάει για αναδιάρθρωση. Αλλά ταυτόχρονα αναφέρεται και στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), το οποίο, κατά τους συντάκτες, πρέπει να έχει μόνιμο χαρακτήρα, να παρέχει δάνεια με χαμηλό επιτόκιο σε χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και να συμβάλλει στην αντιμετώπιση κρίσεων και στη σταθερότητα στην ευρωζώνη. Παράλληλα, προτείνεται να συμβάλλει και σε διαδικασίες αναδιάρθρωσης χρεών. Γιατί όχι;

Για το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους γίνονται διάφορες μελέτες διεθνώς. Σε μια από αυτές, από τους Mitu Gulati και Lee Buchheit στο Duke University με τίτλο «How to Restructure Greek Debt», σε 13 σελίδες αναλύονται κυρίως οι νομικές πτυχές του θέματος της αναδιάρθρωσης χρέους που βρίσκεται στα χέρια τραπεζών και θεσμικών επενδυτών και επισημαίνονται τα πολλά πλεονεκτήματα αλλά και τα σοβαρά μειονεκτήματα. Η αναδιάρθρωση μπορεί να γίνει με την ανταλλαγή ομολόγων που λήγουν σε σύντομη χρονική διάρκεια με άλλα, τα οποία λήγουν πολύ αργότερα. Νομικά η αναδιάρθρωση είναι σχετικά εύκολη, αφού πάνω από το 90% του χρέους «κυβερνάται» από τον ελληνικό νόμο. Αρα μπορεί να γίνει αναδιάρθρωση με αλλαγή του. Το μεγάλο πρόβλημα, σύμφωνα με τους συντάκτες, σ' αυτή τη λύση είναι ότι πάνω από το 30% του χρέους βρίσκεται στα χέρια ελληνικών τραπεζών και ασφαλιστικών ταμείων, γεγονός που θα δημιουργήσει σοβαρές αναταράξεις στην ελληνική οικονομία. Επίσης θα προκαλέσει ντόμινο σε αδύναμες χώρες της ευρωζώνης (θα κάνουν το ίδιο), θα δυσκολέψει τη μελλοντική πρόσβαση στις αγορές, αφού όλοι θα φοβούνται ότι «τα ίδια θα γίνουν και στο μέλλον» και πιθανόν να σημαίνει έξοδο από την ευρωζώνη.

Η συζήτηση λοιπόν έχει αρχίσει. Η «γενική» αναδιάρθρωση μπορεί να γίνει μόνο αν τα πράγματα φθάσουν στο απροχώρητο. Αναδιάρθρωση σε συμφωνία με Ε.Ε., ΔΝΤ και ΕΚΤ είναι μια καλή λύση που θα έδινε ανάσες. Ομως, για να φθάσουμε σ' αυτήν πρέπει η χώρα να ανακτήσει την αξιοπιστία της.